ଓଡ଼ିଆ ଉଇକିପାଠାଗାର: ଓଡ଼ିଆରେ ଡିଜିଟାଲ ପାଠାଗାର ଆନ୍ଦୋଳନର ନୂଆ ମୁହଁ

The article by Subhashish Panigrahi was published in Your Story on January 12, 2016.

ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ଅନେକେ ଓଡ଼ିଆ ବହି ଖୋଜୁଥିବେ । ପୁରୁଣା ବହିରେ ପ୍ରକାଶନ ବା ଛାପା-ଜନିତ ଭୁଲ ଭଟକା ଆଖିରେ ପଡ଼ିଲେ ଯେମିତି ଆମେ ବହିରେ କଲମରେ ଗାର ମାରିଦେଉ ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ସେମିତି ଭୁଲଟିଏ ଦେଖିଲେ ଭୁଲଟି ସୁଧାରିବାକୁ ହାତ ବଳିବ । ଏ ସବୁ ପ୍ରକାର ଦ୍ୱନ୍ଦର ସମାଧାନ ଏଣିକି ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ଉପଲବ୍ଧ ଓଡ଼ିଆ ପାଠାଗାର "ଉଇକିପାଠାଗାର" ଦ୍ୱାରା ସମ୍ଭବ ।

ଭାଷାଟିଏ ବଢ଼ିଲେ ବଢ଼ନ୍ତି ବ୍ୟବହାରୀ । ବଢ଼େ ସେ ଭାଷାର ଅଭିଲେଖ । ଆଉ ଆମ ଭାଷାଟି କେଇ ଶହ-ହଜାର ବର୍ଷ ଭିତରେ ଶାଖା ପ୍ରଶାଖା ମେଲି ଯେ କେଡ଼େ ବିଶାଳ ହୋଇଛି ତାହା ଆମେ ଜାଣୁ । ଭାଷା ନଈଟି ବହୁ ଜାଗା ଦେଇ ବହୁ ବହୁ ଅନେକ ବହି ମଧ୍ୟ ଉତୁରିଉଠିଛି । ସେ ବହିମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଜଣାଶୁଣା ଲେଖକଙ୍କ ବହିଗୁଡ଼ିକ ଭଲ ଭାବେ ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇ ପୁନଃମୁଦ୍ରଣ ହେବା ସହିତ ପିଢ଼ି ପିଢ଼ି ଧରି ପଢ଼ାହେଉଛି । ହେଲେ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ ତଥ୍ୟ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ବଣମଲ୍ଲୀ ସମ ଉପାଦେୟ ବହି ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ଅଭାବରୁ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସିପାରିନାହିଁ । ତା ଛଡ଼ା ଅନେକ ବହି ପ୍ରକାଶକ ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସମ୍ବଳ ଅଭାବ ହେତୁ ବା ପାଠକଙ୍କ ଅନାଗ୍ରହ ଯୋଗୁ ସାରା ଓଡ଼ିଶା ବା ଓଡ଼ିଶା ବାହାରକୁ ଯାଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏମିତି ଅବସ୍ଥାରେ ଆମ ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ି ସବୁଯାକ ବହି ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ କିଛି ବହି ପାଇବେ ତ?

ଆଗରୁ ଆମର କୋଠକାଠିଆ ସମାଜ ଥିଲା । ଏକାଠି ବହୁଲୋକ ବସି ଆଳାପ ଆଲୋଚନା କରୁଥିଲେ । ବହି ପଢ଼ାଠୁ ଆରମ୍ଭ କରି ନ୍ୟାୟ ବିଚାର ଯାଏ ସବୁ ହେଉଥିଲା ସେଇଠି । ଆମ ବଡ଼ବଡ଼ୁଆମାନେ ସବୁ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସେଇଠି ନେଉଥିଲେ । ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଛବି ଖୋଜିଲେ ଏବେ ବି ଗଛ ତଳେ ଚଉକିପରେ ଏକାଠି ହୋଇ ଲୋକେ ବିଚାର କରୁଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ପରେ ଭାଗବତ ଟୁଙ୍ଗିରେ ଆମର ଭାଗବତ ପଢ଼ାହେଲା । ସେ ଥିଲା କେଇଘଣ୍ଟା ପାଇଁ ପାଠାଗାର ଆଉ ବାକି ବେଳ ପାଇଁ ଚଳଣି ଆଉ ନ୍ୟାୟଘର । ପରେ ବହିର ଆଲୋଚନାଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ ଓ ସଂରକ୍ଷଣ ଲୋଡ଼ା ପଡ଼ିବାରୁ ପାଠାଗାର ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ତେବେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଲୋକେ ବହି ପଢ଼ାଠାରୁ ଦୂରେଇ ଯିବାରୁ ପାଠାଗାର ବଣମଲ୍ଲୀ ସମାନ ହୋଇପଡ଼ିଲାଣି ।

ଆଜିର ପିଢ଼ି ଯେବେ ପୂରାପୂରି ଡିଜିଟାଲ ମୁହାଁ ହୋଇସାରିଲେଣି ଆମକୁ ବିଚାରିବାକୁ ହେବ ଏ ରାଶି ରାଶି ପୋଥି କାହା ପାଇଁ । ସମାଜଟିଏ ତା'ର ଆଗାମୀ ଭବିଷ୍ୟତର ଆଖିରେ ସପନ ଦେଖେ । ତେଣୁ ଅଧୁନାତନ ପିଢ଼ିର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଅଣଦେଖା କରି କେବଳ ବହି ଛାପିଲେ ପାଠାଗାର ଯେ ଅଳିଆଗଦାରେ ପରିଣତ ନ ହେବ କିଏ କହିବ?

ଆଗାମୀ ପିଢ଼ି ପାଇଁ କଣ ଲେଖା ହେବ କଣ ଲେଖା ନ ହେବ ଆଉ କିପରି ଲେଖା ହେବ ତାହା ଏକ ଜଟିଳ ବିଷୟ । ଭାଷା କହିଲେ ଖାଲି ସାହିତ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ ନାହିଁ ବରଂ ସାହିତ୍ୟ ଭାଷାର ଏକ ଅଂଶ ବୋଲି ଅନେକଙ୍କୁ ବୁଝିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ବିଭିନ୍ନ ଧରଣର ରଚନା ଓ ସେସବୁ ସାଇତା ହେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ବହୁ ଭାବେ ରହିଛି । ଆମେ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବା ବେଳେ ଆଉ ନୂଆ ଭାବିବା ବେଳେ ଆଗରୁ ଘଟିଥିବା ଘଟଣା ଆମ ପାଦ ତଳର ନିଅଁ ଭଳି କାମ କରେ । ତେଣୁ ନୂଆ ପିଢ଼ି ବହିଠାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଉଛନ୍ତି ବୋଲି ଚୋରକୁ ମାନ ମାରି ଖପରାରେ ଖାଇବା ବୋକାମି ହେବ । ବେଳେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ଅଣଦେଖା କରି କେବଳ ଛପା ବହି ପଢ଼ୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ବହି ଛପାହେଉଛି ବୋଲି ବୋଧହୁଏ । କାଗଜ ପରେ ଛପା ବହି ଯେତେ ନିଜର ଲାଗିଲେ ମଧ୍ୟ ଦିନେ ନା ଦିନେ ଚିରିବ କି ଉଇଙ୍କ ଆହାର ହେବ । ଆଉ ଆଗତ ଦିନ ପାଇଁ ତାକୁ ସାଇତି ରଖିବାର ସଳଖ ବାଟଟିଏ ହେଲା ତା'ର ଡିଜିଟାଲ କପି ତିଆରିବା । ଇଂରାଜୀ, ଫ୍ରେଞ୍ଚ, ସ୍ପାନିସ, ଜର୍ମାନ, ଜାପାନୀ ଆଦି ଭାଷାରେ ଲେଖା ପୋଥିପତର ସବୁ ସେଠାର ପାଠକ ଆଜି ବି ଆମ ଭଳି ବହି ଧରି ପଢ଼ିବାକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି ।

ଲଣ୍ଡନରେ କିଛି ଦିନର ରହଣି କାଳରେ ଦେଖି ଅଭିଭୂତ ହେଲି ସେଠା ଲୋକଙ୍କ ବହି ପଢ଼ାର ସଉକ । ଟ୍ରେନ ଷ୍ଟେସନ ବାଡ଼ାକୁ ଆଉଜି କିଏ ପଢ଼ୁଛି ତ କିଏ ଜନଗହଳି ଥାନରେ କଣଟିଏ ବାଛି ଫରଦ ପରେ ଫରଦ ଲେଉଟଉଛି । କିନ୍ତୁ ସେଠାର ପାଖାପାଖି ସବୁ ନୂଆ ବହି ଉଭୟ ଛପା ଓ ଇ-ବହି ବିକ୍ରୀ ହେଉଛି ।

ନୂଆ ଟେକନୋଲୋଜି ଆସିଗଲା ବୋଲି ପୁରୁଣା ପୂରା ଫୋପାଡ଼ିଦେବା କେବଳ ମଝିମଝିଆ ସମାଜର ଲକ୍ଷଣ । ହେଲେ ଉଚ୍ଚତର ସମାଜରେ ପୁରୁଣା ଓ ନୂଆର ବିଭା ସବୁଠି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ତେଣୁ ଆମ ବହିମାନଙ୍କ ବିକ୍ରି କମିଯିବ ବୋଲି ହାଉଳି ଖାଇ ଆମେ ଏକ ପିଢ଼ିକୁ ଆମ ବହିର ବାସନାପାଣିରୁ ବଞ୍ଚିତ କରୁନୁ ତ? ଯଦି ସତରେ ଆମ ପର ପିଢ଼ି ଅମା ବହିଯାକ ନ ପଢ଼ନ୍ତି ତାହେଲେ ଏ ଜାତିର ଇତିହାସରେ ଆମେ ଲାଙ୍ଗୁଡ଼ଜକା ଆଉ ଚିରକାଳ ଦୋଷୀ ହୋଇ ରହିହେବୁ ।

ଆଉ ବହି କିଣି ହାତରେ ଧରି ପଢ଼ୁଥିବା ଲୋକଟି କେବେ ହେଁ ମୋବାଇଲ-ଟ୍ୟାବଲେଟ-କିଣ୍ଡିଲ-କମ୍ପୁଟରରେ ପଢ଼ିବାକୁ ସୁଖ ମଣିବ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଫ୍ଲାଇଟରେ ଯିବା ବେଳେ ଲୋଡ଼ା ପଡ଼ିଲେ ଡିଜିଟାଲ ମାଧ୍ୟମରେ ପଢ଼ିବ । ଆଉ ବିଶାଳ ଗ୍ରନ୍ଥର କେଉଁ କୋଣରେ ଲେଖାଟିଏ ଖୋଜିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ସବୁ ପୃଷ୍ଠା ନ ଖୋଜି ପାଠକଟିଏ ସଳଖେ ସଳଖେ ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ଖୋଜିପାରିବ ।

ବହିର ଡିଜିଟାଲ ରୂପ ତିଆରିବାରେ ସୃଜନିକା ନାମକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଅବଦାନ କାହିଁରେ କେତେ । ପାଖାପାଖି ଦେଢ଼ ଲକ୍ଷ ପୃଷ୍ଠା ସ୍କାନ କରି ସେମାନେ ଅନେକ ଇ-ବହି ତିଆରି କରିସାରିଲେଣି । ୧୮୫୦-୧୯୫୦ ଭିତରେ ଛପା ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରପତ୍ରିକାସବୁ ପ୍ରାୟ ଏଥିରେ ସାମିଲ । odia.org ନାମକ ଆଉ ଏକ ୱେବସାଇଟ କିଛି ନିଜ ଉଦ୍ୟମରେ ଆଉ କିଛି ବାକିମାନଙ୍କ ସହଯୋଗରେ କିଛି ଓଡ଼ିଆ ବହି ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ଉପଲବ୍ଧ କରାଇଛନ୍ତି । ଇଣ୍ଟରନେଟ ଆରକାଇଭ (archive.org) ସାଇଟରେ ବହିସବୁ ପିଡ଼ିଏଫ ଭାବେ ଅପଲୋଡ଼ କଲେ ତାହା ମୋବାଇଲ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆକାରରେ ଦେଖିବାକୁ ସୁବିଧା । ହେଲେ ଲୋଡ଼ାଥିଲା ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ପାଠାଗାରଟିଏ । ହେଲେ ଇଣ୍ଟରନେଟ ଯେତେବେଳେ ଖାଲି ପାଠକ ରହିଲେ କି ମଉଜ? ଦିଆନିଆ ନଥାଇ ସେ କି ଇଣ୍ଟରନେଟ? ପାଠକ ଯଦି କେଉଁଠି ଭୁଲଟିଏ ଦେଖିଲେ ତାକୁ ବଦଳାଇ ପାରୁଥିବେ ତାହେଲେ ସିନା । ଅନେକେ ହୁଏତ ଜାଣିନଥିବେ ଏ ସମାଧାନର ବାଟଟିଏ ରହିଛି ।